تاثيرنقش فرهنگ ايثار وشهادت برارتقاء معنوي بسيجيان
مقدمه
آنچه باعث بقاي اسلام و نظام اسلامي است فرهنگ ايثار و شهادت است و اين فرهنگ برگرفته از فرهنگ عاشورا بوده كه ما بايد به آن توجه ويژه اي داشته باشيم. توجه به فرهنگ ايثار و شهادت راز بيمه شدن كشور در برابر دشمنان است. جامعه امروز نيازمند گسترش فرهنگ ايثار و شهادت است كه در اين زمينه همه دست اندركاران وظيفه مهمي را بر عهده دارند. دوران هشت ساله دفاع مقدس مشعلي است كه هميشه فروزان است و نيازهاي فكري و معنوي نسل فعلي و نسل هاي بعدي را تأمين مي كند. و نيازمند معرفي رشادت هاي رزمندگان در طول هشت سال دفاع مقدس به نسل سوم انقلاب است. تفاوت دفاع مقدس ما با بقيه جنگ ها در روحيه معنويت و ايثار و فداكاري رزمندگان بوده است كه اين روحيه در هيچ جنگي در دنيا ديده نشده است. رزمندگان ما خلأ تسليحاتي خود را با معنويت پر مي كردند و اگر لطف خدا و عنايت ائمه اطهار عليهم السلام نبود ما پيروز نمي شديم. واقعيت اين است كه دفاع مقدس از مهم ترين جلوه هاي نقش آفريني معنوي رزمندگان اسلام مي باشد. واقعيت و گرايش رويدادهاي واقعي به سمت ارزش هاي مقدس معنوي مهم ترين رويكردي است كه در دوران دفاع مقدس شكل گرفت. ره آوردي كه اعجاز خود را در 8 سال دفاع مقدس نشان داد و اين دوره تاريخي را تحت پوشش قرار داد حضور رزمندگان و ايثارگراني بود كه بدون هيچ چشم داشتي در مناطق جنگي حاضر مي شدند و سرچشمه همه اين رشادت ها معنويت بوده است. اشتياق و شور رزمندگان براي حضور در جبهه ها وصف ناشدني بود و معنويت آنها باعث تحمل سخت ترين و مشكل ترين وضعيت ها مي شد. بنابراين، ميراث انقلاب ما معنويتي بود كه در دوران دفاع مقدس جامعه را فرا گرفت. از بارزترين جلوه هاي رهبري و نقش معنوي حضرت امام خميني رحمه الله و تأثير شگرف آن بر روحيه ملت و رزمندگان اسلام، هدايت و رهبري ايشان در هشت سال حماسه دفاع مقدس است و اطاعت از فرماندهي از بديهي ترين ويژگي ها و آشناترين شاخصه هاي رزمندگان اسلام است.
در اين مقاله بر فرصت ها و ظرفيت هاي فرهنگ ايثار و شهادت كه برگرفته از ارزش هاي به دست آمده در دوران دفاع مقدس مي باشد و آن هم در بستر معنويت شكل گرفته، تأكيد مي شود. در ادامه همچنين معنويت و تأثير آن در فرهنگ ايثار و شهادت؛ رابطه معنويت و دفاع و جهاد در قرآن؛ نقش كاربردي معنويت؛ فرهنگ ايثار و شهادت و مهندسي آن؛ و... مورد بحث قرار مي گيرد.
لطفا براي مشاهده ادامه مقاله ، روي ادامه مطلب كليك كنيد!!!!
تاثيرنقش فرهنگ ايثار وشهادت برارتقاء معنوي بسيجيان
مقدمه
آنچه باعث بقاي اسلام و نظام اسلامي است فرهنگ ايثار و شهادت است و اين فرهنگ برگرفته از فرهنگ عاشورا بوده كه ما بايد به آن توجه ويژه اي داشته باشيم. توجه به فرهنگ ايثار و شهادت راز بيمه شدن كشور در برابر دشمنان است. جامعه امروز نيازمند گسترش فرهنگ ايثار و شهادت است كه در اين زمينه همه دست اندركاران وظيفه مهمي را بر عهده دارند. دوران هشت ساله دفاع مقدس مشعلي است كه هميشه فروزان است و نيازهاي فكري و معنوي نسل فعلي و نسل هاي بعدي را تأمين مي كند. و نيازمند معرفي رشادت هاي رزمندگان در طول هشت سال دفاع مقدس به نسل سوم انقلاب است. تفاوت دفاع مقدس ما با بقيه جنگ ها در روحيه معنويت و ايثار و فداكاري رزمندگان بوده است كه اين روحيه در هيچ جنگي در دنيا ديده نشده است. رزمندگان ما خلأ تسليحاتي خود را با معنويت پر مي كردند و اگر لطف خدا و عنايت ائمه اطهار عليهم السلام نبود ما پيروز نمي شديم. واقعيت اين است كه دفاع مقدس از مهم ترين جلوه هاي نقش آفريني معنوي رزمندگان اسلام مي باشد. واقعيت و گرايش رويدادهاي واقعي به سمت ارزش هاي مقدس معنوي مهم ترين رويكردي است كه در دوران دفاع مقدس شكل گرفت. ره آوردي كه اعجاز خود را در 8 سال دفاع مقدس نشان داد و اين دوره تاريخي را تحت پوشش قرار داد حضور رزمندگان و ايثارگراني بود كه بدون هيچ چشم داشتي در مناطق جنگي حاضر مي شدند و سرچشمه همه اين رشادت ها معنويت بوده است. اشتياق و شور رزمندگان براي حضور در جبهه ها وصف ناشدني بود و معنويت آنها باعث تحمل سخت ترين و مشكل ترين وضعيت ها مي شد. بنابراين، ميراث انقلاب ما معنويتي بود كه در دوران دفاع مقدس جامعه را فرا گرفت. از بارزترين جلوه هاي رهبري و نقش معنوي حضرت امام خميني رحمه الله و تأثير شگرف آن بر روحيه ملت و رزمندگان اسلام، هدايت و رهبري ايشان در هشت سال حماسه دفاع مقدس است و اطاعت از فرماندهي از بديهي ترين ويژگي ها و آشناترين شاخصه هاي رزمندگان اسلام است.
در اين مقاله بر فرصت ها و ظرفيت هاي فرهنگ ايثار و شهادت كه برگرفته از ارزش هاي به دست آمده در دوران دفاع مقدس مي باشد و آن هم در بستر معنويت شكل گرفته، تأكيد مي شود. در ادامه همچنين معنويت و تأثير آن در فرهنگ ايثار و شهادت؛ رابطه معنويت و دفاع و جهاد در قرآن؛ نقش كاربردي معنويت؛ فرهنگ ايثار و شهادت و مهندسي آن؛ و... مورد بحث قرار مي گيرد.
معنويت و تأثير آن در فرهنگ ايثار و شهادت
تبيين معنويت مستلزم تعاريف و مفاهيم آن مي باشد. دقت در معني لغوي واژه معنويت، حقايقي را آشكار مي كند. معنويت از ماده ((عني يعني، معني)) است. يعني آنچه كه از لفظ اراده شده است. وقتي از معنويت سخن مي گوييم مقصودمان اين است كه همه اين عالم مادي مثل الفاظ كلمات اند و يك باطن دارند كه آن حق است و موٌثر و اصل، و عاقل كسي است كه از اين پوسته ظاهر عبور كند و به مغز و اصل برسد و با چشم عقل ببيند و باور كند كه در وراي اين جلوه هاي ظاهري و الفاظ حقايقي وجود دارد. معنويت يعني دلبستگي، عشق حقيقي به اصل و ريشه و مادر و وطن؛ مادري فراتر از والده كه از او متولد شده ايم و وطني وسيع تر از اين مرزهاو خطوط فاصلي كه حكومت ها ترسيم كرده اند كه: «حب الوطن من الايمان». حقيقت آن است كه معنويت چيزي جداي از باورها، انديشه ها و رفتارهاي فردي و اجتماعي نيست، معنويت همانند روح است در بدن كه در هر جزء جزء بايد باشد و هر جايي كه نباشد مرده است اگر چه حركت مادي فيزيكي داشته باشد.
روي آوري به فرهنگ غني ايثار و شهادت در بستر معنويت تحقق پيدا مي كند و اين فرهنگ بدون در نظر گرفتن عنصر ايمان و تقوا راه به بي راهه خواهد برد. به همين دليل نگارنده معتقد است كه فرهنگ ايثار و شهادت زاييده و متاثر از رشادت ها و فضايل اخلاقي و معنوي رزمندگان اسلام در دوران دفاع مقدس است.
رابطه معنويت و دفاع و جهاد در قرآن
نگاه قرآن به معنويت به عنوان يك راهبرد و يك ركن زير بنايي در تقابل و نبرد بين جبهه حق با جبهه كفر مطرح است؛ تا جا يي كه در ترسيم نبرد نامتقارن و در فرآيند افزايش و موازنه قدرت در جهت تفوق بر دشمن، ضمن تأكيد بر عوامل سخت افزاري، دو مرحله نرم افزاري وفوق نرم افزاري را نيز مورد توجه قرار مي دهد. قرآن كريم با فرمان «واعدوالهم مااستطعتم من قوه»، پس از توجه دادن به عوامل سخت افزاري برعوامل نرم افزاري در تغيير موازنه نيز تاكيدكرده، در گام اول مي فرمايد: «ان يكن منكم عشرون صابرون يغلبوا ماتين» در اين بيان به اين معادله توجه مي دهد كه اگر در جبهه حق، سه عنصر ايمان، بصيرت و صبر تعبيه شود، توان اين جبهه براساس يك قاعده كلي ثابت، يك به ده افزايش پيدا مي كند. حاكميت تقوي و به دنبال آن، تعميق معنويت، ظرفيت و توانايي لشكريان جبهه حق را به صورت تصاعدي، در حد بسيار قابل توجهي افزايش مي دهد كه يكي از مهم ترين نمونه هاي بارزآن امدادهاي غيبي و نصرت هاي فوق العاده الهي است.
نقش كاربردي معنويت
در ارزيابي نقش معنويت، اگر چه عوامل سخت افزاري مانند تجهيزات و مهمات، به ويژه به كارگيري فن آوري در جاي خود بسيار مؤثرند ولي با توجه به تأكيدات قرآن و روايات و تجربه ملموس در صدر اسلام و دوران معاصر، مشخص مي شود جايگاه معنويت و انگيزه عالي در مقايسه با ديگر عوامل مؤثر در جبهه حق، بسيار تعيين كننده تر و تأثير گذارتر است. به عبارت ديگر مي توان اذعان داشت كه عنصر معنويت در معادلات، نسبت به ديگران عوامل، به عنوان موتور محركه عوامل سخت افزاري است (همان منبع).
بازشناسي عوامل ضد معنويت
هرآنچه انسان را سرگرم و از حقيقت منحرف كند و او را از وصول به آرمانش باز دارد، ضد معنويت است.
مهم ترين عوامل (سايش) و باز دارنده از معنويت عبارتنداز: خود بيني، خود شيفتگي؛ غرور؛ رفاه زدگي و تجمل گرايي مسئولين به عنوان الگوهاي رفتاري و عملي؛ محبت دنيا؛ تبعيض؛ عدم انطباق حرف وعمل خواص در بحث ساده زيستي و نحوه استفاده از اموال عمومي؛ پيدايش روحيه تظاهر و ريا (خودنمايي)؛ وجود روحيه حسادت و غيبت و بدگويي از همكاران و بعضا سوءظن هاي بي جا؛ بي توجهي و سستي در مسئله امر به معروف ونهي از منكر؛ بي تفاوتي يا احساس عدم نياز به آگاهي هاي عقيدتي و ديني و بي محتوا بودن برنامه ها؛ تندخويي؛ دوري مسئولين از نيروها و بي اطلاعي از احوال معيشتي و خانوادگي آنان (همان منبع).
عوامل افزايش و تقويت معنويت
باتوجه به اهميت معنويت و نقش آن در ساير عرصه ها در زير اهم راه هاي ارتقاي معنويت برشمرده مي شود:
ترويج روحيه اخلاص در انجام امور؛ تقويت و ترويج روحيه ايثار و شهادت و فداكاري با الهام از قيام عاشورا؛ زنده كردن اصل امر به معروف و نهي از منكر به عنوان فرهنگ عمومي و نظارت همگاني؛ تقويت و ترويج روحيه زهد و وارستگي با الهام از آموزه هاي ديني؛ آموزش توحيد و معارف گهربار دين از طريق دوره هاي آموزشي و متناسب با سطح علمي مخاطبين و نياز آنان؛ توجه عملي و رفتاري مسئولين به مسائل معنوي و حضور چشمگير در محافل مذهبي و مناسك ديني؛ جلسات وعظ و تنبه؛ برگزاري جلسات پاسخ به شبهات ديني؛ ايجاد روحيه انتقاد پذيري كاري و رفتاري؛ توجه ويژه به نظم و انضباط در رفتار و وظيفه شغلي؛ ايجاد روحيه ولايت مداري و التزام به تبعيت از فرامين و منويات مقام معظم رهبري؛ حفظ كرامت و جايگاه انسان و برخورد منطقي همراه با نظم و انضباط؛ لقمه حلال (پاكيزگي ممر درآمد)؛ رعايت اصل شايسته سالاري برمبناي معيارهاي ديني و ارزشي و انتصاب مديران كارامد ساده زيست با تقوا؛ افزايش ديدارها و ارتباط هاي صميمي با زيردستان؛ جلوگيري از تخلفات انضباطي و اخلاقي و برخورد صحيح با متخلف(همان منبع).
فرهنگ ايثار و شهادت
دنياي معاصر با بحراني عظيم تحت عنوان بحران ارزشها مواجه شده است. بحراني كه بواسطه دور ماندن از ارزش هاي بشري، الهي و ديني پديد آمده است. به همين جهت يكي از دغدغه هاي مهم متفكران بشردوست در دنياي جديد، ترويج ارزش هاي انساني در عرصه دنياي كنوني مي باشد. يكي از ارزش هاي مهم بشري كه از ديرباز مورد توجه اديان و ملل مختلف قرار گرفته است، ايثار و شهادت مي باشد. اين موضوع در سطح وسيع در ادبيات و تاريخ و فرهنگ ما ديده مي شود و دفاع مقدس با بروز جنگ تحميلي از سوي دشمنان اسلام، منجر به رواج مفاهيم ارزشي از قبيل فرهنگ ايثار و شهادت در ميان مردم بويژه نوجوانان و جوانان شد.
يكي از ويژگي هاي بارز و منحصر بفرد انقلاب اسلامي در بعد معنوي و فرهنگي كه موجب بالندگي انقلاب و نهضت جهاني اسلام در سراسر دنيا گرديد ترويج فرهنگ ايثار و شهادت بود. شهادت موجب اشاعه فرهنگ ناب محمدي صلي الله عليه و آلهو دفع هشيارانه خطرات از جامعه اسلامي بود. افتخار به شهادت و شكل گيري مفهومي خاص به نام شهيد و شهادت چنان پايه مستحكمي در جامعه پيدا نمود كه امروزه به عنوان يكي از اركان حفظ نظام محسوب مي گردد. اميد است با عنايات پروردگار هر روز شاهد بالندگي و ثمرات روزافزون آن باشيم.
فرهنگ ايثار، مجموعه اي از افكار، اعتقادات، باورها، ارزش ها، پسندها، علايق، دلبستگي ها، روابط، عرف و عاداتي است كه در جريان انقلاب و با توجه به پيشينه ديني ملت بارور شد. در دوران دفاع مقدس تجلي يافت. ايثار: اين كلمه به معناي بذل، گذشت كردن از حق خود براي ديگران، نفع ديگري يا ديگران را بر خود ترجيح دادن آمده است، همچنين اين كلمه به معناي غرض ديگران را بر خود مقدم داشتن، برگزيدن و منفعت غير را بر خود مقدم داشتن به كار رفته است. شهادت: يعني كشته شدن در راه خدا، آنكه به شهادت دست يافته و در راه خدا كشته شده، به فرموده شهيد مطهري شهادت مرگ آگاهانه در راه هدف مقدس است. عملي آگاهانه و اختياري است و شهيدان شمع محفل بشريت هستند.
مهندسي فرهنگي ايثارو شهادت
شناسايي الگوهاي رفتاري اشباع هيجانات جوانان، دروني كردن پيام و القانكردن زور، استفاده از اعجاز عاطفه و محبت، مشاركت جامعه ايثارگري در امر هدايت خود، احياي شعائر اسلامي، تبليغات همه جانبه، بهره گيري از مناسبت هاي مكاني و زماني، بهره گيري صحيح از هنر و ادب، تذكر و يادآوري مراسم خاطره با رويكرد جديد، برنامه ريزي مناسب در محاسبه ها و برنامه ريزي و استفاده بهينه از نيازهاي مادي از جمله اهداف مهندسي فرهنگي قلمداد مي شود.
لازمه تبيين مفاهيم فرهنگ ايثار و شهادت نيازمند پرداختن به مباحث مربوط به تفاوت مرگ با شهادت و در ادامه ضرورت توجه به مصاديق فرهنگ شهادت طلبي و برشماري آثار و انگيزه ها و راه هاي دستيابي به آن است.
تفاوت مرگ با شهادت
مرگ پايان طبيعي حيات هر موجود زنده اي است؛ ولي شهادت يك نعمت نادر و كمياب است كه رايگان به دست نمي آيد. بلكه نعمتي است كه لازمه تحقق آن شرايطي است كه آن شرايط بسيار سخت و طاقت فرساست. از خود گذشتگي و ايثار، و از منافع دنيوي گذشتن بخاطر هدف والاتر، كار هر مدعي نيست. بنابراين، توفيق برخورداري از فرهنگ ايثار و عاشقي از هر مدعي ساخته نيست. فرهنگ شهادت با منفعت طلبي در تضاد آشكار است. مرگ جبر است، و شهادت اختيار انسان براي انتخاب نوع مرگ. طبق فرمايش امام راحل: شهادت سعادتي است كه نصيب مردان خدا مي شود؛ پس اوج تكامل انسان كه به شهادت ختم مي شود، ترويج فرهنگ ناب عاشقي است كه باعث گسترش و افزايش شهداي زنده در جامعه مي گردد. اين فرهنگ به دليل آنكه از منفعت طلبي به دور است، و شهيد منافع دنيوي خود را هيچ وقت مد نظر ندارد، باعث مي شود تا كليه امور در مدار توجه به معشوق عالم هستي قرار گيرد.
آثار فرهنگ شهادت طلبي
حيات پرنشاط، بالندگي، حماسه سازي، سيادت، عزّت، اميد و تعهّد در همه حوزه ها از آثار فرهنگ شهادت طلبي بوده و در پرتو فرهنگ ايثار و شهادت به دست مي آيد و نيز خمودي، بي تحرّكي، ذلّت و سقوط در اثر فقدان فرهنگ ايثار و شهادت، پديد مي آيد.
پس از تبيين آثار فرهنگ شهادت طلبي به طورخلاصه مي توان انگيزه هاي شهادت طلبي را اين گونه برشمرد: پالايش روح و آمرزش گناهان با نظر به وجود ا... و پيوستن به لقا و تقرب الي الله؛ امر به معروف و نهي از منكر و احياء و اشاعه سنت هاي الهي و قبول در امتحان الهي و ذلت ناپذيري و ايثار در راه ارزش هاي متعالي؛ الگوسازي براي جامعه از طريق حماسه آفريني و تحريك احساسات براي ترويج حق طلبي و انجام مسئوليت اجتماعي و حساسيت در مقابل سرنوشت جامعه؛ تزريق خون تازه به پيكر اجتماع و تقويت روحيه انقلابي در آحاد مردم؛ انتخاب بهترين و هنرمندترين و زيباترين نوع مردن؛ حضور در صحنه جهاد في سبيل ا.. كه بستر شهادت طلبي و اداي تكليف است؛ سيرو سلوك معنوي و طي طريق در آخرين و والاترين مراحل عرفاني و فناي في اللّه و اثبات عشق حقيقي به معشوق.
راه هاي دستيابي به فرهنگ شهادت طلبي
جهت دستيابي به فرهنگ شهادت طلبي وظيفه اي برعهده يكايك افراد جامعه و وظيفه اي برعهده دست اندركاران امور فرهنگي جامعه است. افراد جهت رسيدن به فرهنگ ايثار و شهادت بايد چنين رويكردي به عملكرد خويش داشته باشند:
1. باور داشت خدا و معاد در جهان بيني توحيدي؛
2. آگاهي به فضيلت و جايگاه ارزشي جهاد و شهادت در آموزه هاي ديني؛
3. آشنايي با الگوهاي ايثارگري و شهادت؛
4. بصيرت نسبت به برتري مكتب اسلام به ويژه مكتب تشيع بر ساير مكاتب؛
اما مسئولان امورفرهنگي دو شيوه و راهكار جهت بسترسازي براي فرهنگ شهادت درجامعه پيش رو دارند؛
الف. شيوه منفي و مبارزه با فرهنگ مهاجم بيگانگان و پاك سازي جامعه از ابزار و برنامه هاي فرهنگ مهاجم.
ب. شيوه مثبت كه به معرفي و اشاعه فرهنگ اصيل اسلام ناب، الگوهاي رفتاري، باورهاي اعتقادي و اخلاقي؛ حماسه سازان و...، مي پردازد.
آسيب هاي تهديدكننده فرهنگ ايثار و شهادت
آسيب هاي تهديدكننده فرهنگ ايثار و شهادت شامل: جنگ رواني و تهاجم فرهنگي دشمن؛ نوع و كيفيت رفتار و عمل مسئولين و گروه هاي مرجع؛ آلوده شدن جامعه به فرهنگ مادي گرايي و تجمل پرستي؛ بي تفاوتي جامعه در قبال ارزش و مقام ايثار و ايثارگران مي باشد. تداوم فرهنگ ايثار در شكل مطلوب آن مستلزم اين است كه مسئولين و نسل امروزي به حماسه هاي ايثارگران بي تفاوت نباشند و با پاسداشت اين فرهنگ، انگيزه و ميل به ايثارگري را روزبه روز در جامعه تقويت نمايند.
موانع بازشناسي فرهنگ ايثار و شهادت
در حوزه ترويج فرهنگ ايثار و شهادت عقب ماندگي فرهنگي وجود دارد. نبايد فرهنگ ايثار و شهادت را از مصاديق روز جدا كرد. در حالي كه ارزش هاي معنوي ما بسيار متعالي تر است اما متاسفانه در حوزه ترويج ايثار و شهادت به دليل به كار نگرفتن زمينه و ابزار، دچار عقب ماندگي فرهنگي به وجود آمده است. از طرف ديگر فرهنگ ايثار و شهادت برگرفته از فرهنگ عاشوراست بزرگ ترين مانع بر سر راه ترويج فرهنگ ايثار و شهادت، جدا كردن اين فرهنگ از مصاديق روز ايثار و فرهنگ است. اگر اقدام عملي براي نهادينه نشدن فرهنگ ايثار و شهادت از سوي نظام و مردم انجام نشود اين فرهنگ به شدت دچار ضعف و سستي مي شود. اگر فرهنگ ايثار و شهادت را از مصاديق روز ايثار جدا كنيم نسل امروز ما اين فرهنگ را نخواهد شناخت. اگر ايثار و شهادت را با پايان جنگ تحميلي تمام شده بدانيم نسل امروز ما چطور مي تواند با اين فرهنگ ارتباط برقرار كند؟ ما بايد مصاديق روز فرهنگ ايثار را شناسايي و تبليغ كنيم و گسترش دهيم.
فرهنگ ايثار و شهادت، شكل دهنده روحيه بسيجي
استفاده از روحيات انقلابي و شهادت طلبي رمز موفقيت و عامل اصلي پيشبرد جنگ به شمار مي رفت. در چنين شرايطي عناصر اصلي ميدان نبرد شجاعت فداكاري، قناعت، خودفراموشي، خداخواهي و. ..، بود كه خيل بسيجيان عاشق امام با روحيه بسيجي توانستند حامل اصلي اين ارزشها باشند و مقاصد دشمنان اسلام را از آغاز جنگ با شكست مواجه نمايند. هسته مركزي اين روحيه همانا نگرش به پديده هاي مادي از دريچه نياز به عنوان وسيله و نه اصالت دادن به آنها است و از سوي ديگر تمامي امور در راستاي دين و انقلاب و حفظ آرمان آن مفهوم مي يابند. از اين رو از خودگذشتگي و فداشدن براي ديندار ماندن توده ها يكي از وجوه برجسته روحيه بسيجيان بود.
عوامل مؤثر بر پديدآيي و گسترش فرهنگ ايثار و شهادت
خانواده، رسانه هاي جمعي و مراكز آموزشي از جمله نهادهاي بسيار تأثيرگذار در پديدآيي و گسترش فرهنگ ايثار و شهادت هستند. عواملي از قبيل: تغذيه حلال و سالم؛ رعايت شئون اسلامي در اخلاق و رفتار؛ پاشيدن بذر محبت اهل بيت در دل و جان كودك؛ فرهنگ سازي خانواده در دوران نوجواني و بلوغ؛ نقش خانواده در ايجاد و استمرار دين باوري و فداكاري جوانان؛ رعايت صداقت و يك رنگي در مورد مسايل مذهبي؛ بهره گيري از استدلال و عقلانيت براي اثبات حقانيت دين؛ تقديس شهيد و شهادت و يادآوري اهداف بزرگ شهيدان؛ نقش رسانه هاي جمعي و فرهنگ ايثار و شهادت؛ تبيين قدسي بودن آرمان هاي ديني؛ برانگيختن احساس مسئوليت و تعهد ديني در مخاطبان؛ تبيين مفهومي و مصداقي رابطه ايمان و ايثار؛ ارايه تصويري منطقي و واقع گرايانه از الگوهاي ايثار و شهادت؛ پرهيز از تحريفات و پيرايه ها در پرداختن به عاشورا و شهادت؛ آميختن احساسات و منطق در تبليغ الگوهاي شهادت طلبي؛ پرهيز از دور از دسترس قرار دادن الگوهاي ايثار و شهادت؛ بهرهگيري مناسب از مصاحبه ها و وصيتنامه هاي شهيدان؛ جايگاه مراكز آموزشي فرهنگ ايثار و شهادت از طريق رعايت اخلاص و قصد قربت توسط مربيان، يكرنگي و همراهي علم و عمل، ابراز محبت و احترام نسبت به فراگيران، شخصيت علمي آموزگار و نقش آن در فرهنگ سازي و رعايت عدالت و پرهيز از تحميل كردن عقيده خود به فراگيران؛ ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در دبيرستان ها و پيش دانشگاهي ها؛ حاكميت منطق و استدلال برگفتار و رفتار متوليان؛ وظايف مراكز آموزش عالي در مورد فرهنگ ايثار و شهادت با جهت دهي كارهاي پژوهشي، برگزاري جشنواره ها و يادواره ها، ميزگردها و جلسات پرسش و پاسخ، استفاده از برنامه هاي هنري، متون درسي جذاب و پرمحتوا؛ يادكرد غرورآميز يادگاران عرصه ايثار و. ..؛ از عوامل مؤثر بر پديدآيي و گسترش فرهنگ ايثار و شهادت به شمار مي آيد. چنانچه جامعه اي خواهان برخورداري از نسلي با عزت و آمادهي ايثار و شهادت است بايد به طور بنيادي به فرهنگ سازي در اين زمينه پرداخته و عوامل تأثيرگذار در اين عرصه را شناسايي كرده و با تمام ظرفيت و توان براي هر كدام از آنها برنامه ريزي نمايد.
نقش نظام آموزش و پرورش در ترويج فرهنگ ايثار و شهادت
نظام آموزش و پرورش يكي از اصلي ترين حوزه هاي فعاليتي سازمان بسيج مستضعفين مي باشد. تعميق معنويت و توسعه آن و نيز ترويج فرهنگ ايثار وشهادت را مي توان در اين نظام گسترش داد. مرور تاريخ اسلام، همواره تداعي كنندة نام شهيدان و ايثارگران ثابت قدم بوده است. نام آوراني كه اگر ايثارگري ها و شهادت طلبي هاي آنها نبود، شايد دعوت اسلام در نطفه خفه شده و هيچگاه به گوش جهانيان نمي رسيد. نتيجه گيري تعمق و تأمل در مفهوم ارايه شده از شهادت، حكايت از آن دارد كه به موازات رشد و گسترش اين فرهنگ، مي توان اميدوار بود كه بسياري از معضلات ونابهنجاري ها در جامعه رو به كاهش خواهد رفت. بايستي اذعان داشت حتي اگر اكثريت نسل هاي جديد و جوان با فرهنگ شهادت پرورش نيافته و تنها قليلي از آنها بر مبناي اين فرهنگ شكل گيرند، همين اقليت نيز مي تواند همچون اهرم كنترل عمل كرده و از همه گير شدن ظلم و فساد جلوگيري نمايند. اين واقعيتي است كه تجارب مسلمانان در طول تاريخ اسلام آنرا نشان مي دهد.
بدين معني كه اجرايي كردن هر يك از موارد مستلزم انجام مطالعات و تحقيقات عميق تر و جزئي تر مي باشد. بنابراين با توجه به مفهوم پردازي شهادت و موارد ذيل به عنوان بسترهاي اصلي پرورش فرهنگ ايثار و شهادت در نظام آموزش و پرورش پيشنهاد مي كند: تدوين برنامه درسي مبتني بر مؤلفه هاي فرهنگ شهادت در مقاطع گوناگون تحصيلي؛ بررسي اثرات مخرب برنامه درسي پنهان از جنبه فرهنگ شهادت و ايثار؛ چگونگي استفاده از زبان هنري در پرورش فرهنگ شهادت؛ شناسايي شيوه هاي ارزشيابي مبتني بر مؤلفه هاي بنيادين شهادت (حق گروي، حق جويي و عدالت خواهي)؛ شناسايي فرصت هاي يادگيري مناسب از جنبه فرهنگ شهادت و ايثار (همان منبع).
از سوي ديگر در نقطه مقابل برخي از شاخص ترين عواملي كه موجب تضعيف وكم رنگ شدن فرهنگ ايثار و شهادت در حوزه نظام آموزش و پرورش شده اند شامل: نقص در كتاب هاي درسي، نقص در محيط آموزشي، و بي توجهي برخي از كادر آموزشي مي باشد.
آثار وپيامدهاي فرهنگي فرهنگ ايثار وشهادت
فرهنگ ايثار و شهادت با هويت قدسي خود توانايي سرشاري را در متأثر ساختن نهادهاي اجتماعي و ساختارهاي سياسي به انضمام بافت فرهنگي جامعه دارا مي باشد. بي شك اين فرهنگ برترين اصل براي كسب رشد اجتماعي محسوب مي شود و شهادت كه نتيجه سلامتي روان، روحيه شجاعت و انتخاب آگاهانه است، مقاومت و پويايي جامعه را به دنبال دارد. چرا كه ريشه در قدرت، صبر و استقامت و مبارزه با كفردارد و اين عوامل در مجموع مقاومت جامعه را بالا برده و اجتماع را محرك و پويا مي سازد. در زير به ذكر برخي از آثار فرهنگ شهادت درجامعه مي پردازيم.
پايگاه اطلاع رساني حوزه
